Haly dokamak sungaty

Eýranyň iň gadymy halysy “Pazyryk” halysy hökmünde bellidir. Bu halynyň ýaşyny alymlar 2400  ýyl diýip kesgitlediler. Bu haly Sibiriň günorta sebitlerinde  tapyldy.  Bu halyda ulanylan  nagyşlaryň görnüşine görä, sungaty öwrenijiler bu  dokmanyň Ahemeniler döwrüne degişlidigini kesgitlediler.  Bu haly Skif taýpalaryň  şazadalary tarapyndan  Pazyrykyň hökümdaryna hödürlendi. Şu güne çenli  Pazyryk  halysy dünýäde iň gadymy haly diýip hasaplanýar. Ahemenilerden soňky döwürde  hem  halylar Eýran medeniýetiniň  genji-hazynasynda mynasyp orun tutup naýbaşy gymmatlyga öwrüldi.  Meşhur eýran halylarynyň arasynda “Baharestan” -  bahar bagy  diýlip atlandyrylýan haly aýratyn şöhrat gazandy. Halynyň ady, onuň  ajaýyp bagy şekillendirýändigi bilen baglanyşykly. Haly ýüpek sapaklardan dokalyp, altyn sim we gymmat bahaly daşlar bilen bezelipdir. Bu haly Sasanylar imperiýasynyň Patyşasy Hosrow Parwiziň döwründe dokalypdyr. Yslam dini döränden soň şol döwürdäki kitaplarda we syýahatnamalarda  öýlerde  ýazylan  halylar barada köp agzalýar. Taryhy tekstlerde, şol sanda hijri ýyl hasaby boýunça  V-nji  asyra degişli  “Beýhakiniň taryhy” atly  kitapda halylar hakda gürrüň edilýär. Sefewiler döwründe, hijri ýyl hasaby boýunça X we XI asyrlarda  Eýranyň  halyçylyk sungaty iň ýokary derejesine ýetdi.  Şol döwürden şu güne çenli  halylaryň köp sanly  ajaýyp nusgalary galdy. Bu döwrüň iň meşhur halylary “Aredebil halysy”  we  aw sahnasyny şekillendirýän “Şekargah” halysy.  VII we VIII  asyrlara degişli halylar nagyşlarynyň  kaşaňlygy  we reňkleriň doýgunlygy bilen tapawutlanýar.  Eýran halylaryň nagyşlarynyň köpdürliligi sebäpli olary islendik nukdaýnazardan  köp topara bölmek mümkin. Käwagt eýran halylary nagyşlaryň umumy gurluşyna görä, käte nagyşlaryň aýratynlyklaryna görä (döwülen we aýlanýan) dürli görnüşlere bölünýär. Iň meşhur nagyşlar:  “ýaglyk”, “toranj”, “awda”, “balyk” (“çolaşan balyk”), geometrik şekiller, panno görnüşli halylar  we ş.m.

Eýranyň Kaşan ýaly käbir şäherleriniň  haly dokamak sungaty ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň görnükli sanawyna girizildi .