Tirme (kaşemir) dokmasy

Tirme (kaşemir)  -  gözbaşyny uzak geçmişden alyp gaýdan Eýranyň milli dokmasynyň  bir görnüşidir. Bu dokma “jegge”[1], “arabeska”[2] we şuňa meňzeş nepis nagyşlar bilen  bezelen  örän ýokary hilli süýümlerden dokalýan dokma. Elde dokalan halylar ýaly tirme dokmasynyň  erşi  we argajy[3]  bar. Argaç matanyň arkasynda erkin ýerleşdirilýär we şonuň üçin onuň dykyzlygy örän ýokarydyr. Hakyky eýran tirme dokmasynyň  argajynyň ýüplügi gaty inçe çöpürden (geçi tüýünden)  ýa-da tebigy ýüpekden, erşiň ýüplügi bolsa  inçe süýümli pagtadan ýasalypdyr. Emma häzirki wagtda kaşemir matasynyň argajy tutuşlygyna emeli süýümden (wiskozadan), erşi  bolsa  pagta  ýa-da poliester  ýüplüginden ýasalýar.

Adaty eýran tirme dokmasynyň süýümleriniň reňki tebigy ösümliklerden taýýarlanýardy. Boýaglar ösümlikleriň köklerinden, baldaklaryndan, ýapraklaryndan, güllerinden, miwelerinden ýa-da gabygyndan alynýardy. Häzirki wagtda  tirme  matasyny halaýanlaryň köpdügi sebäpli ol dürli reňklerde we dizaýnlarda öndürilýär. Geçmişde tirme dokmasy dürli maksatlar üçin ulanylýardy, şol sanda kaşaň we gymmat bahaly egin-eşikleri tikmek üçin.

Tirme dokmasynyň  düzümi we nagşy, islendik sungat ýaly, öňünden taýýarlanmalydyr. Uzak geçmişde tirme dokmasynyň ussatlary  öz görüşlerine we hyýallaryna bil baglap, bu nepis dokmany dokapdyrlar. Wagtyň geçmegi bilen dokma prosesi  birneme üýtgedi, ilki nakgaşlar islenýän nagşy kagyz ýüzüne çyzýardylar, soň bolsa dokaýjylar ony mata geçirýärdiler. Häzirki wagtda bu pudakda tehnologiýalaryň  ösmegi  bilen  has takyk we owadan nagyşlary we şekilleri  düzmek  üçin kompýuter gurallary ulanylýar. Nakgaşlar  we dokmaçylar dokma işine başlamazdan öň işleriniň netijesini görüp bilýärler  we zerur bolan ýagdaýda  nagyşlary we şekilleri çalt üýtgedip we düzedip bilýärler.

Şu günki gün  tirme dokmasy diňe Ýazd welaýatynda amala aşyrylýar.