Fin bagynyň arhitekturasy we aýratynlyklary

Arhitektura — her bir medeniýetiň bir bölegi bolup, onuň içki gatlaklarynda dürli halklaryň ynançlary, däp-dessurlary we oýlap tapyşlary görünýär. Taryhyň dowamynda, arhitektorlar halkyň zerurlyklaryna esaslanyp binalar gurup, bilimlerini giňeltdiler we ýerleriň dizaýnynda hem-de materiallar we gurallar bilen işleşmekde ussatlyk gazandylar. Şonuň netijesinde arhitektura dünýäniň dürli künjeklerinde şol ýerleriň klimat we medeniýetine laýyk görnüşde ösdi.

Eýranyň arhitekturasynda hem Eýran medeniýeti we klimaty üçin häsiýetli binalar, bezegler we jikme-jiklikler bar. Şolaryň arasynda «Eýran bagy» täsin aýratynlyklary bilen eýranlylaryň tebigata bolan söýgüsiniň nyşany hökmünde dünýäde tanaldy. Eýranyň käbir baglary Bütindünýä mirasynyň sanawyna girizildi, şolaryň arasynda XIX asyryň möhüm we meşhur syýasatçylarynyň biri bilen baglanyşykly Fin bagy bar.

Fin bagy nirede ýerleşýär?

Fin bagy Yspyhan welaýatynyň demirgazygyndaky Kaşan etrabynda ýerleşýär. Bagyň şöhraty şeýle uly welin, ol Kaşan şäheriniň nyşany hasaplanýar. Şäher Karks daglarynyň we Merkezi Eýranyň çöllük sebitleriniň arasynda ýerleşýär we bu ýer Damask bägüllerini ösdürmek üçin amatly hasaplanýar. Eýranyň iň gowy bägül şiresi Kaşanda öndürilýär diýlip hasaplanýar. Kaşandaky ýaşaýşyň taryhy «Silk depeleriniň» üsti bilen 7000 ýyla ýetýär. Bu depeler Fin bagyndan diňe birnäçe kilometr uzaklykda ýerleşýär.

Fin bagynyň taryhy

Käbir hünärmenleriň çaklamagyna görä, Fin bagy Sefewiler döwründe (XVI asyr) döredilen, beýleki çeşmeler bolsa ony has öňki döwre degişli diýip hasaplaýarlar. Aslynda, 1572-nji ýylda bolup geçen ýer titremesi sebäpli Kaşanyň köp bölegi we Fin bagy hem uly zyýan çekýär. Bu döwürden soň halk arasynda bag «köne bag» diýlip atlandyryldy, ýöne soňra Şa Abbas I (soltanlyk ýyllary 1587–1629) ony abatlap, adyny «täze bag» diýip üýtgetdi.

Fin bagynyň köşki

Amir Kabiriň öldürilen ýeri

Amir Kabir, Nasreddin şanyň (1848–1896) ilkinji weziri bolup, bu wezipesini takmynan üç ýyl alyp bardy. Gysga möhletde, onuň reformalary giň gerimli we netijeli boldy, şonuň üçin ol Eýranyň taryhynyň iň uly şahsyýetlerinden biri hasaplanýar. Wezirliginiň soňunda, içki dildüwşikler we daşary ýurt hökümetleriniň syýasatlary sebäpli, Amir Kabir şanyň gazabyna duçar boldy we Kaşana sürgün edilip, 1852-nji ýylda (1230-njy hijri-şemsi ýylynda) bu ýerdäki Fin hammamynda öldürildi. Nasreddin şa birnäçe gezek öz eden işine ökünüp, gynanç bildiripdi, ýöne bu waka bilen özüne we Eýranyň taryhyna uly zyýan ýetirildi.

Fin bagynyň arhitekturasy we aýratynlyklary

Eýranda «Fin» diýip atlandyrylýan birnäçe ýer bar. Bu adyň suwuň bol bolan ýerleri üçin ulanylýandygy hasaplanýar. Häzirki Fin bagy hem şol ýeriň bol suwly bolandygy üçin döredilen. Häzirki wagtda bagda we onuň töwereginde «Süleýmaniýe çeşmesi» atly ýerden akýan suw kanallary bar. Bagyň içindäki howluda serwi we çynar agaçlary ekilen bolup, agaçlaryň sany 500-den köp bolup, käbirleriniň ýaşy 450 ýyl çemesidir. Käbir hünärmenler bagyň dizaýneriniň XIV-XV asyr matematigi Gyýaseddin Jemşit Kaşani ýa-da XVI-XVII asyryň tanymal alym we arhitektory Şeýh Bahaýy bolmagy mümkin diýip pikir edýärler.

Bagyň aýratyn görmäge mynasyp bölegi gök reňkli keramiki plitalardan düzülen uly howzydyr. Bagyň arkasyndaky kiçi howuzlardan suw keramiki turbalar arkaly bagyň fontanlaryna ugradylýar.