Edebiýat/ Diwan-i Şams

Diwan-i Şams, Jelal aledin Muhammet (miladydan öňki 586-652 / 1207-1273 miladi ýyllary) “Molawiniň Gazal  we Rubagylar ýygyndysy”  bolup, ol "Diwan-i Kabir" we "Diwan Gazaliat Şams Tabrizi" ady bilen hem tanalýar.

Şahyr  käbir gazallarynda dymsada   we hat-da   Salahaddin  adyny ulansada Diwanyň Şams ady bilen meşhur bolmagy, Rumynyň köplenç gazallarynyň soňunda Şams, Şams Tabrizi we Şams aladin Tabrizi  atlaryny ulanýandygy bilen baglanyşyklydyr.

Bu diwanyň aýatlarynyň sany öňküler tarapyndan 30 müň aýat hasaplanýar, golýazmada 5-40 müň aýat bar we çap edilen diwan 50 müň aýatdan ybarat. Bu gazallaryň  käbiri Şams Maşregi atly başga bir şahyra degişlidir.

 Badiozaman Farozanfar, miladydan öňki  1337-nji ýyldan 1345-nji   ýyla çenli Diwany düzedip, Gazalyň 36360 aýatyny (Rubagylardan daşary) täzeden seredilen neşirini hödürledi. Bu “Diwan” -da söz düzüminiň giňelmegi we dürlüligi Rumy tarapyndan göz öňünde tutulan manylaryň giňligi we sözleri bilen baglanyşyklydyr. Diwan Şamsyň täze sözlemlerini we özboluşly görnüşini az sanly şygyr diwanlarynda tapyp bilersiňiz.

Diwan Şams, hyýalyň güýji we şekilleriň döredilmegi nukdaýnazaryndan pars şygyrýetiniň iň baý mysallaryndan biridir. Gazallaryň köpüsi pars dilinde, bir bölegi türk, arap we grek dillerinde.