Edebiýat / Ferdöwsiniň “Şanamasy”

Bu kitapda Eýranyň Kýumars döwründen Ýazdygerd III Sasanid döwrüniň ahyryna çenli (biziň eýamymyzyň 632-651-nji ýyllary) mifologiki, gahrymançylykly we taryhy wakalary bar.

Ferdowsi (miladydan öňki 319-404 ýyllary / 940-1025 milady ýyllary) takmynan  miladidan öňki 359 –nji ýylda  Abu Mansuriniň “Şanama” eseriniň  (biziň eýamymyzyň 336-njy ýylda ýazylan) nusgasyny alyp, ony redaktirläp başlady. Ol miladydan öňki 373-nji  ýylda / 994-nji milady ýylda “Şanamanyň” ilkinji neşirini tamamlap, miladydan öňki 390-njy ýylda / 1010-njy miladi ýylynda dördünji we soňky nusgasyny taýýarlapdyr. Aýtmaklaryna görä Ferdowsi öz eserini  Soltan  Mahmyt  Gaznawiniň  weziri Abul Abbas Fazl bin Ahmad Esfraini arkaly  şol soltana hödürläpdir, ýöne özüne laýyk sylag almandygy sebäpli, onuň üstünden gülüp, Gaznini terk edip  Horasana gidipdir. Abu Mansuriniň “Şanamasyndan” başga-da  “Awesta” we “Bondaheşn”  ýaly beýleki kitaplar hem  “Şahnam” üçin möhüm çeşmeler  bolup hyzmat edipdir.

“Şanama” pars diliniň sözleriniň we sözleýişiniň hazynasy hasaplanýar we aňlatmasy ýönekeý we düşnüklidir. Ferdowsiniň “Şanama”-synyň mazmunyny üç döwre bölmek bolar: 1-nji:  rowaýata öwrülen döwür, ýagny Kiýumars, Hoşang, Tahmurt, Jamşid, Zahhak döwrinden Feridunyň peýda bolýan döwrüne çenli, 2-nji: Pahlawi döwri, Kaweniň gozgalaňyndan tä Rostamyň öldürilmegine. we Esfandiaryň ogly Bahmanyň hökümdarlygyna çenli döwür, 3- nji: Isgenderden Yslama çenli taryhy döwür.

 Pars edebiýatynyň iň ýokary medeni gymmatlyklaryndan biri bolan bu epos dünýä edebiýatynyň ajaýyp eserleriniň arasynda berk we görnükli orny eýeleýär. Başga sözler bilen aýdylanda, Ferdowsi Eýran halkynyň abraýynyň habarçysy we “Şanama” Eýranyň taryhy we milli şahsyýetiniň iň ygtybarly resminamasydyr.

Eseriň dört umumy nusgasynda degişlilikde 48000, 52000, 55000 we 61000 bent bar. Eseriň meşhur terjimeleriniň arasynda Bundari Esfahaniniň arap diline terjimesi, Fridrih Fon Şakyň nemes diline we Jýul Moluň fransuz diline terjimesi bar.