“Diwan-e Şäms” ( Şäms Töwriziniň diwany)

“Diwan-e Şäms”  - Jelaleddin Muhammet  Ruminiň (Möwlananyň) (hijri-şemsi senenamasy boýunça 652-nji ýylda eneden bolupdyr we  586-nji  ýylda aradan çykypdyr (milady ýyl hasaby boýunça 1207-1273-nji ý.) liriki gazallarynyň we rubagylarynyň ýygyndysy bolup, “Diwan-e Käbir” (Beýik Diwan)  we “Şäms Töwriziniň  gazallar diwany” ady bilen hem tanalýar.

Bu diwanyň “Şäms”  diýip atlandyrylmagy Ruminiň  gazallarynyň soňunda Şäms, Şäms  Töwrizi, Şämsuddin Töwrizi lakamyny ulanmagy bilen baglanyşykly, ýöne şahyr käbir goşgularynda Hamuş ýa-da Hameş, hatda Salahuddin lakamyny ulanypdyr.

Diwanyň beýtleriniň sany 30 000 beýt  diýip hasaplanýar, onuň golýazma nusgasynda 5-den tä 40 müňe çenli  beýt bar, çap edilen nusgasynda  bolsa 50 müň beýt bar. Diwandaky liriki goşgularyň käbiri Şäms Maşregi atly başga bir şahyra degişlidir.

Badiat-e-Zaman Foruzanfar 1958-nji ýyldan 1966-nji ýyla çenli diwanyň nusgalaryny  deňeşdirmek  we düzetmek bilen diwanyň  36,360 beýtden ybarat  bolan (rubagylardan başga) täzeden işlenen neşirini hödürledi. Bu diwanda sözleriň dürlüligi Ruminiň manylarynyň giňligi we düşündirişleri bilen baglanyşyklydyr. Oýlanmalaryň güýji we hyýaly görnüşleriň döredilmegi nukdaýnazaryndan “Diwan-e Şams”  nusgawy pars poeziýasynyň iň baý nusgalarynyň biridir. Onuň gazallarynyň köpüsi pars dilinde, käbirleri türk, arap we grek dillerinde ýazylan.