Ýäzd, Eýranyň iň gowy syýahatçylyk ýerlerinden biri

Ýäzd, gadymy taryhy we ajaýyp binagärçiligi ýaly köp sebäplere görä köp syýahatçynyň halaýan Eýranyň çöl şäherlerinden biridir. Ýäzd şäherine syýahat, Eýranyň taryhda gaty takyklyk bilen işlenip düzülen we iň ýokary netijelilik bilen dürli şäherlere suw çeşmelerini iberýän Eýranyň gadymy suw üpjünçiligi ulgamy hökmünde, käriz bilen tanyşmagyň iň oňat usullaryndan biridir.

Ýäzd şäheriň geografiýasy

Ýäzd deňiz derejesinden 1210 metr belentlikde, owadan Yspyhan şäherinden 270 km günorta-gündogarda we Tährandan 631 km uzaklykda ýerleşýär. Ýäzdyň günortasynda Taft daglary ýerleşýär. Taft daglarynyň ýakymly howasy Ýäzdyň ýaşaýjylaryny tomus günleri dynç almak üçin özüne çekýär. Klimat nukdaýnazaryndan Ýäzdyň Eýranyň iki uly çölüniň, Kawir düzlüginiň we Lut düzlüginiň arasynda ýerleşýändigi sebäpli, yssy, gurak howa we yssy tomusy bar. Şäheriň ýyllyk ýagyşy 62 mm-e ýetýär. Şeýlelik bilen, Eýranyň welaýat merkezleriniň arasynda Ýäzd iň gurak welaýat merkezi hasaplanýar.

Ýäzd şäherine syýahat etmegiň ýollary

Tährandan Ýäzd şäherine gury ýer bilen syýahat etmegi meýilleşdirýän bolsaňyz, sekiz sagat töweregi wagt gerek bolar. Bu ugurda Gom, Kaşan, Ardestan, Nain, Ardakan we Meýbod şäherlerinden geçersiňiz.

Tährandan Ýäzd şäherine howa gatnawy takmynan 67 minut dowam edýär. Ýäzd howa menzili şäher merkezinden takmynan 10 km uzaklykda.

Şeýle hem Tährandan Ýäzd şäherine otly bilen syýahat etmek bolýar. Bu syýahat takmynan alty sagat dowam edýär.

Ýäzdyň ilaty we ykdysadyýeti

600 müňden gowrak ilaty bolan Ýäzd şäheri Eýranyň iň uly şäherlerinden biri hasaplanýar. Bu şäher taryhy taýdan söwda kerwenleriniň ugrunda ýerleşip, ilaty oba hojalygy däl-de, söwda bilen meşgullanýar. Elbetde, Ýäzdyň ilatynyň arasynda oba hojalygy umumy bir kär boldy; meselem, Ýäzdyň zaratuştraçylyk raýatlary geçmişden bäri bu kär bilen meşgullanýar. Ýäzdda iň möhüm suw üpjünçiligi ulgamy hökmünde käriz oba hojalygyny goldady.

Ýäzd-da köp sanly senagat önümleri bar. Geçmişde bu şäher terme diýilýän gymmatly matalary öndürýän merkezdi. Ýäzdyň Terme matalary henizem meşhur we eýran nagyşlary we dizaýnlary bilen syýahatçylary we jahankeşdeleri haýran galdyrýar. Häzirki wagtda kafel we farfor pudaklary Ýäzdda işjeň bolup, bazarlara dünýä derejesindäki önümleri hödürleýär.

Ýäzdyň taryhy

Ýäzdyň döremegi midiýalylaryň döwrüne degişlidir (takmynan 678-nji ýyldan 549-njy ýyla çenli). Şol döwürde bu şäheriň ady "Isatis" bolupdyr. Ýäzdyň gülläp ösmegi Sasaniler döwründe (biziň eramyzyň 224-651-nji ýyllary) başlapdyr. Şol döwürde Ýäzd Zaratuştraçylyk dininiň tarapdarlary üçin ýygnanýan merkez bolupdyr.

B.e. öň 5-nji asyrda şäher Ibn Kakuyeh atly ýerli dinastiýanyň mekany bolupdyr. Bu üýtgeşmeler tapgyry şäherde anyk üýtgeşmeleri döredipdir. 432-nji hijri ýylynda (1040-njy milady ýylynda) şäheriň töwereginde diwar gurup, Darb Kia, Darb Katrian, Darb Mehrijerd we Darb Kuşk-No atly dört derwezäni döretdi. Bu derwezeleriň şäherdäki ýerleşişini indi kesgitläp bolýar. Bu iş Abu Ýakup atly bir adam tarapyndan Ýagubi mähellesini döretmek ýaly beýleki elementleri hem döretdi.

Atabakan döwründe (b.e.öň 6-7-nji asyrlar ýa-da beöň 13-nji we 14-nji asyrlar) hökümdarlar oba etraplaryny, baglary, köşkleri, bazarlary, medreseleri, köşkleri we dürli derwezeleri gurupdyrlar.

Şäheriň gündogar tarapynda ýerleşýän Marýamabad ýa-da Marýabad obasy ýaly, Esfahsalar Gutb al-Din Abu Mansuryň ejesi (miladydan öňki 642-nji ýylda ýa-da 1244-nji ýylda merhum), Ýäzd emiriniň ejesi tarapyndan gurlupdyr.

Miladydan öňki 8-nji asyrda (miladydan öňki 15-nji asyr) Muzaffar maşgalasynyň ýa-da Muzaffarisniň hökümdarlyk eden döwründe şäheriň gurluşy köp özgerişleri başdan geçiripdir. Bag Beheşti, Ilçi Han, Bab Kia we Sanjadestan etraplary, şäheriň töweregindäki diwarlar we bu döwürde birnäçe derwezeler guruldy. Täze binalaryň we desgalaryň döredilmegi Gurkanid döwründe (beöň 9-njy we 10-njy asyr, b.e.öň XVI-XVII asyrlara barabar) dowam edipdir we Amir Çakmak toplumy, Ali Aga bazary, Hajy Şams aladdin bazary, Uly metjit we Seýid Rokn aladdin gubury ýaly birnäçe desgalar gurlupdyr.

Safawileriň hökümdarlygy döwründe (b. E.1501-nji ýylyndan 1736-njy ýylyna çenli) Ýäzdda kän bir ösüş bolmandyr we infrastrukturasynda birneme durgunlyk ýüze çykypdyr. XVIII asyryň ahyrynda, Eýranda Gajar hökümetiniň ösmegi bilen Ýäzdyň hökümeti Bagtyari hanlarynyň häkimiýeti astynda bolupdyr. Bu döwürde Ýäzd ýolunyň söwda üçin ulanylyşy artdy we şäher has-da gülläp ösüpdir. Täze ýaşaýyş ýerleriniň goşulmagy we Dowlatabad bagy, Kaýsariýeh medresesi, Maşhur Han meýdançasy we bazar ýaly hyzmat merkezleriniň döredilmegi bu döwrüň bereketlerinden hasaplanypdyr. [1]

Ýäzd syýahatçylyk merkezleri

Asyrlardan soň Ýäzdyň şäher gurluşygy öňki görnüşinde galdy. Şeýlelik bilen, Ýäzd şäherine syýahat eden islendik syýahatçy yzygiderli birnäçe günüň dowamynda dürli gözel ýerlere baryp biler we köpdürlüligini synlap biler.

Ýäzdyň köne etraplarynda merkez ýerlerde köp taryhy ýadygärlik bar. Uly metjit ýaly şäheriň köne metjitleri, Mir Çahmak Tekye ýaly mukaddes ýerler we zyýarat merkezleri, Ot ybadathanasy we Warharam ýaly Zaratuştraçylyk dini merkezleri, 12-nji ymamyň mazary ýaly guburlar we aramgähler, Tährani öýi ýaly köne jaýlar we Malek-ol-Tojar öýi, bazarlar we hammamlar,Badgir suw howdany we Rostam Gýu suw howdany, Dowlatabad bagy, Zain al-Abedin Kerwensaraýy, Naji köşgi we seýilgähi we Zarh Kanat ýaly ajaýyp ýadygärlikler bilen birlikde syýahatçylara köp sanly we dürli görnüşleri hödürleýär. Ýäzd şäherine baryp görmegiň lezzetini hasam artdyrmak üçin Ýäzdyň tebigy gözel ýerlerine, şol sanda Miýankuh tomus kottejlerine, ajaýyp Ýazdan gowagyna, möwsümleýin Darehgahan şarlawuklaryna we çöl lagerlerine goşuň!

Bellik:

[1] Has giňişleýin maglumat üçin Eýranyň yssy we gurak howasynda şäher gurluşygy we binagärligine serediň: Mahmud Tawassoli; Neşirçi: Mahmud Tawassoli; 1391