Edebiýat / Yslamdan öň Eýran edebiýaty

Gadymy Eýrandan galan Zaratuştraçylyk, Buddizm, Maniheizm we Hristian dini ulgamlary bilen baglanyşykly ýazuw eserleriniň köp bölegi, Yslamdan ozal Eýranyň dini edebiýatynyň esasy bölegini emele getirýär. Yslamdan öňki Eýranda dini we edebi eserler esasan kyssa görnüşinde nesilden nesle geçip saklanyp galypdyr. Awesta kitaby, Sasanidler döwründe asyrlar boýy dilden dile geçirlenden soň kitap görnüşinde ýazylypdyr.

Eýranlylaryň dilden aýdylýan edebiýaty, uruşlary, dini we medeni düşünjeleri gorap saklamak, ýazuw we diliň üýtgemegi ýaly meselelere bolan gyzyklanmasy Eýranyň Yslamdan öňki gymmatly edebi hazynasyny ýok etdi. Şol sebäpli, Eýranyň dürli dillerinden ýadygärlik galan ýazgylary gadymy Eýranyň  uly göwrümli edebiýaty bilen deňeşdirilende az we ujypsyzdyr. Gadymy Eýranyň köp dilleriniň arasynda diňe iki dilde, Awesta we gadymy pars  dillerinde edebi eserler saklanyp galypdyr.

Yslamdan öňki Eýran edebiýaty üç döwre bölünýär: Gadymy, Orta we Maniheizm. Gadymy döwrüň özi Midiýa  edebiýatyny, skif edebiýatyny, gadymy pars edebiýatyny we Awesta  edebiýatyny öz içine alýar. Orta döwrüň özi üç bölege bölünýär: Orta Günbatar edebiýaty (Parfiýa / Pahlawi Parfiýa edebiýaty, Pahlawi/ Orta Pars edebiýaty); Ýakyn Gündogar edebiýaty (şol sanda Sogdiana, Horezm, Skif we Balh edebiýaty) we ýazgy eserlerine garamazdan Eýran dillerinde (Orta Pars, Parfiýa, Sogdiana we Balh) iň gadymy ýazylan edebi eserleri öz içine alýan Maniheizm edebiýaty.