Gündogar Azerbaýjanyň sazy

Bu sazy iki bölege bölüp bolar, aşugy sazy we mukamlar.

1. Gündogar Azerbaýjanyň aşugy sazynyň esasy bolan saz we nagmalar, "Hawa" diýip atlandyrylýar. Azerbaýjanyň “Aşugy” aýdym-sazynda segsen töweregi garaşsyz saz bardyr. Aşuglar (saz ýerine ýetirijiler), sazandalar, aýdymçylar we hekaýatçylar bolup, Hanýagar mirasynyň bir bölegi Eýrana, Merkezi Aziýa we Kawkaza miras galandyr. Käbir dilden we ýazmaça kyssalardan bu sungatyň häzirki taryhynyň Şah Ysmaýyl Sefewiniň döwründen gaýdandygy çak edilýär. Häzirki wagtda “Aşugi” sazy Gündogar Azerbaýjanda Awaz, Aşugi guraly, Balaban we Daýyra saz gurallary bilen ýerine ýetirilýär. Hekaýa aýtmak däbi aşuglaryň esasy işidir.

2.  Mukamlar. Gündogar Azerbaýjanyň sazynyň esasy bölegi “mukamlar” atly sazyň bir görnüşidir. Mukam aýdymlaryň, nagmalaryň we dürli pozisiýalaryň yzygiderli we adalatly ýazylan ýygyndysydyr. Azerbaýjan sazynyň mukam ulgamy Eýranyň aýdym-saz mukamyna meňzeýär we bu ikisiniň kökleri birdir.

Gündogar Azerbaýjanyň sazynda giňden ýaýran saz gurallara Aşugy (gopuz, Çegu), Gyjak, Balaban, Tüýdük, Surnaý, Daýyra, Dep, Nagara, Goşanagara we Garmoşka (akkordionyň görnüşi) degişlidir.