Däp - dessurlar / Çawuş okamak

Pygamberimizi (s.) we maşgalasyny zyýaratçylaryň öňünde wasp edip, aýdyň we owazly dini goşgulary okamak.

           Çawuş sözi türkçe bolup, goşun serkerdesini we kerwen liderini aňladýar. Bu görnüşdäki şygyrlara çawuşi, aýdymçysyna çawuş ýa-da çawuş-han diýilýär. Çawuş sözi Atabakan we Ilhananyň döwründe ulanylypdyr we soňra Faraşan toparyny we goşun işlerini guramak üçin jogapkär adamlary aňladypdyr. Al-Buýe döwründe bu sözi dabaralar manysynda ulanypdyrlar. Safawid döwründe bu söz soltanlaryň ýolbaşçysynyň manysynda ulanylypdyr. IX asyrdan bäri dowam edip gelýän pars edebi eserlerine görä, Çawuş kerwenbaşy we ýolbaşçy manysynda ulanylýar. Sefewiler döwründen başlap bu adat zyýaratçylar üçin adaty bir däp bolup, Gajar döwründe iň ýokary derejesine ýetdi. Wagtyň geçmegi bilen bu däp şeýle ösýär welin, Eýran medeniýetiniň dini däp-dessurlarynyň arasynda möhüm orny eýeleýär. Sefewiler we Gajar döwründe Eýrana gelen syýahatçylaryň we gündogary öwrenijileriň syýahatlarynda-da bu adata salgylanmalary görüp bilýäris.

           Çawuş syýahatda zyýaratçylardan öňe geçýär we meýilnamalaşdyrmak we syýahadyň sapary  üçin jogapkärdir. Onuň üç burçly we ýaşyl baýdagy bar, adatça mukaddes ýerleriň şekilleri we häzirki ýagdaýa laýyk şygar ýazylýar. Çawuş şygary köpçülik ýerlerinde oturdylýar ýa-da egninde göterilýär we goşgy okamak bilen adamlary zyýarata çagyrýar. Eger ol Seýid bolsa, boýnuna ýaşyl mata dolaýar, ýa-da gara şarf bilen örtýär. Çawuş gowy sesden başga-da, güýçli ýada eýe bolmaly, zyýarat dabaralaryny we dogalary bilmeli, ýollary we mukaddes ýerleri bilmeli. Hajy zyýaraty tamamlanandan soň hemmelerden öň gaýdyp gelip zyýaratçylaryň maşgalalaryna hoş habary ýagny zyýaratçylaryň gelýänini buşlaýar. Adatça zyýaratçylaryň maşgalalary bu habary eşidenlerinden soň oňa sowgat berýärler.

           Häzirki wagtda bu däp öňküsi ýaly giňden ýaýran däl, emma Eýranyň käbir sebitlerinde heniz hem dowam edýär.