Däp - dessur /Çadyrda gijeki gurjak oýuny

Eýranyň jemgyýetçilik sungatynda däp bolan tomaşalar ýygyndysyndan gurjak ýa-da adamlaryň we haýwanlaryň şekilleri hereket etdirmek we gürleşmek üçin gurjak görkezilişi.

Adyndan görnüşi ýaly, gurjak oýuny gije çadyryň ýa-da perdäniň içinde geçirilen tomaşa bolup, şonuň üçin pars medeniýetinde we edebiýatynda "gijeki oýun" diýilýär we perdäniň aňyrsyndan ýüzleri ýa-da gurjaklar bilen oýnaýan adama "Şabbaz "diýlip atlandyrylýar. Şeýle-de bolsa, Birjänd ýaly käbir ýerlerde gijeki teatr oýunlary üçin "şowbazi" adalgasyny ulanýarlar.

Gijeki çadyrdaky gurjak oýunynyň gelip çykyşy belli däl. Käbir gündogar ýurtlary, esasanam Hindistan, Hytaý we Eýran, bu tomaşanyň uzak taryhy sebäpli gijeki çadyrdaky gurjak oýuny gelip çykyşyny hasaplaýarlar. Eýranda onuň taryhy Yslam döwründen we belki - de Sasanidler döwründen gözbaş alýar. Käbir adamlar bu görkezişi "Lä'bät bazi " we "Baziýe şäb" ady bilen agzap geçen Haýýam, Nizami, Attar we Hagani ýaly şahyrlaryň goşgularyna ýüzlenýärler.

Käbir gözlegçileriň pikiriçe, "Gusan" toparynyň (aýdymçy we sazanda) gurjaklaryň ellerine, aýaklaryna we biline berkidilen ýüpekleri ýokardan hereketlendirýärler. Başga bir usulda, hünärmen perdäniň aňyrsynda oturyp, barmaklaryny gurjak köýneginiň sumka ýaly eline geýip, hereketlendirýär.

Gijeki gurjak oýuny çadyrynyň hekaýalary meşhur hekaýalardan we halk döredijilikden we jemgyýetdäki wakalardan we dilden aýdylýan wakalardan alynypdyr. Bu hekaýalarda her bir jemgyýet toparyň we synpyň wekili bolup, şol toparyň ýa-da synpyň adamlarynyň özüni alyp barşynyň we ahlagynyň aýratynlyklaryny gülkünç we ýiti dil bilen beýan edilýär.