Binagärlik/ Bag

Bag sözi Orta Manoý Pars dilinde b`w we Pahlawide bāg görnüşinde ulanylypdyr, bu awestan sözüniň bāgā we sanskrit bhāga sözleriniň manysyny aňladýan bir ýer bölegi diýen manyny aňladýar. Bag, geometrik düzgünlere we ynançlara esaslanýan güller, ösümlikler, agaçlar, suw we binalar  bilen gurşalan, adam tarapyndan döredilen ýerdir.

Miladydan öňki 3-nji müňýyllygyň başyndan başlap, Müsür, Sumer, Wawilon we Assiriýa ýurtlarynda şa baglary (Wawilonyň sallanýan bagy ýaly) we Mesopotamiýada ybadathana baglary şeklinde gurlupdyr. Grekler ybadathanalaryny we stadionlarynyň töweregindäki meýdançalary owadanlamak üçin agaçlardan we baglardan peýdalanypdyrlar, rimliler hem dürli görnüşli baglary aýratyn görnüşde döredipdirler  ýa-da bina we dynç alyş baglaryna birikdiripdirler.

Yslamdan ozal Eýrandaky bagyň taryhy, Ahemenid Kiriň paýtagty Pasargaddan gaýdyp gelýär. Bagda dört sany ýer bar eken we göni suw joýalary bagy bölýär eken. Eýran baglarynyň iň esasy elementlerinden biri bolan bu geometrik aýratynlyk, ýagny Çaharbag, patyşa Kir tarapyndan Pasargad binasynda ilkinji gezek adaty nyşan hökmünde gurulypdyr. Meýilnama we karta nukdaýnazaryndan Eýran baglaryny üç topara bölmek bolar: 1) tekiz we pes eňňitli baglar (Fin bagy) 2) binagärçiligi esasy köçelerde we ortadaky  suw çüwdürümlerinde jemlenen we esasy binasy ýokarky gatda  ýerleşen eňňitli baglar. Onuň  gadymy mysaly Şirazdaky Tag bagy we iň gowy nusgasy bolsa Safawileriň Esfehandaky  Hezarjarib bagydyr. 3) Çylşyrymly tebigy ýerlerde ýa-da suw akymlarynyň ortasynda gurlan baglar. Bu baglar gadymy baglara gaty meňzeýär we olarda daşky gurşawyň tebigy ýagdaýyny goramaga üns berilýär. (Abbas Abad Behşahr bagy, Safawid döwri).

Eýran bagy inedördül we umuman gönüburçly görnüşde bolup we onuň oky  uzynlygyna gönükdirilendir. Eýran bagy diwar bilen, kähalatlarda diňler bilen gurşalandyr (Fin Kaşan bagy ýaly). Eýran bagynyň iň görnükli böleklerinden biri, Çaharbagyň dört böleginde suw joýalar ulgamy döretmek we iň oňat tebigy görnüşleri bolan  köşkleriň we eýwanlaryň gurluşygydyr. Eýran bagynda   suw iň möhüm elementdir, we ondan soň agaçlar aýratyn ähmiýete eýedir.

Eýran baglarynyň mysaly hökmünde Eýran binagärligi bilen dürli ölçeglerde bezelen Narenjestan bagyny ýa-da Morakebat bagyny, Gudal Bagçesini we Bag Hanegini görkezmek bolar.