Binagärlik / Isfahan Jame metjidi,

Bu bina Isfahanyň iň gadymy taryhy binasy we Seljuklar döwrüniň miladdan öňki  429-590 kamary ýyly / 1038-1149 milady ýyllary  dört gapyly metjidiniň iň oňat mysalydyr.  Ilkinji metjidiň dizaýny miladdan öňki  156-njy kamary ýyly / 777-nji milady ýylda gurlan sütünli Şabestanyň görnüşinde bolupdyr. Miladdan  öňki  226-njy kamary ýylynda / 840-njy milady ýylda köne metjit ýykyldy we onuň harabalyklarynda has uly metjit guruldy. Miladdan  öňki 320-454 kamary ýylynda / 1062-732-nji milady  ýyllardaky Al-Buýehyň hökümdarlyk eden döwründe metjidiň köne binasyna bölekler goşuldy.

Günorta gümmez   473-nji hijri / 1082-nji milady ýylda Seljuk şasy Mälik şanyň weziri Hoja Nizam al-Mulk tarapyndan gurlupdyr we soňra oňa  gümmeziň öňündäki günorta eýwany  goşulypdyr. Metjidiň demirgazyk Şabestan böleginiň üstünde Täjul-Mulk gümmezi Nizam-ul-Mülkiň gümmezine meňzeş edip gurlupdyr. Bu gümmez takmynan 481 hijri/ 1090-njy milady ýylda  Taj-ul-Mulk Şiraziniň buýrugy bilen gurlupdyr. Bu gümmez "Hagi" (Hagi ýumurtga şekilli diýen manyny berýar) gümmez hökmünde meşhurdyr.

Günorta eýwany gurlandan soň “derwiş” diýlip atlandyrylýan üç sany demirgazyk eýwany, “ostad” hökmünde tanalýan günbatar we “Şagerd” hökmünde tanalýan gündogar girelgesi guruldy. Günorta eýwanyň gapdallarynda ýerleşdirilen Şabestanlarda ikinji Seljuklar döwründen (6 –njy hijri/12-nji milady asyryň başynda) kerpiçden örülen bezegler bar. Demirgazyk eýwanyň gapdalyndaky şabestanlar we demirgazyk eýwan bilen Hagi gümmeziň arasynda ýerleşýän şabestan şol senede guruldy. Al-Muzaffar döwründe metjide möhüm bölekler goşuldy, şol sanda gündogar eýwanyň demirgazygyndaky şabestan we gündogaryndaky mekdebi. Bir ýazga görä, 768-nji hijri/1368-nji milady ýylda soňky mekdebiň günortasynda bir metjit guruldy.

Yspyhan şäherindäki Jame metjidiniň şabestanlarynda (otaglarynda) dört ýüz ýetmiş töweregi arka bar. Bu metjidde ýuwaş-ýuwaşdan dürli hökümdarlar tarapyndan gurlan on sany mahraby bar. Meýdany 20 000 inedördül metrden gowrak bolan bu metjit Eýranyň iň uly metjidi hasaplanýar. Howlynyň ortasyndaky howuzyň üstündäki inedördül şekilli bina Şah Abbasyň döwründen galan bina. Jynaza ýuwulýan ýer we suw çüwdürimi ýaly beýleki binalar hem Feth Ali Şah Gajar döwründe köne ýerde gaýtadan guruldy. (1250-1212 hijri ýyly / 1794-1832 milady ýyly) Binanyň umumy kafel bezegi, gurluşyk çyzyklarynyň, Sols we Nastalik ýaly ýedi reňkli mozaika plitalarynyň ajaýyp ýygyndysy bolan Safawidler şalarynyň döwrüne degişlidir. Şeýle hem bu bezeg binanyň içki arhitekturasynyň aýratynlyklaryndan biri bolan ýelmenip edilen nagyşlardyr.