میرداماد و ابتکارات فلسفی او

meşhurlar

میر محمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی را با نام میرداماد می‌‏شناسند. این فیلسوف در دوره صفویه زندگی می‎کرد. او استاد ملاصدرا مؤسس حکمت متعالیه است و به معلم ثالث شهرت دارد. میرداماد را از فیلسوفان مسلمان می‌دانند که بر شکل‌گیری حکمت متعالیه‌ی ملاصدرا، تأثیرگذار بوده است. میرداماد در بسیاری از علوم از جمله فلسفه، کلام، طبیعیات، ریاضیات، فقه و اصول تخصص داشت. او اصالتاً اهل استراباد بود، ولی در اصفهان زندگی می‎کرد. وی از دوستان بسیار نزدیک شیخ بهایی و از مقربان درگاه شاه عباس اول و شاه صفی بود. در علوم نقلی از شاگردان سید نورالدین علی بن ابی‌الحسن موسوی، شیخ حسین عاملی و شیخ عبدالعالی بن محقق ثانی بود. او به مرتبه اجتهاد و فقاهت رسید. در علوم عقلی، مدتی محضر امیر فخرالدین سماکی، شاگرد امیر غیاث‌الدین منصور شیرازی را درک کرد و به مباحثات فلسفی اشتغال ورزید. میرداماد در طول حیات خود شاگردانی چون قطب‌الدین اشکوری عارف، ملاصدرا، ملامحسن فیض کاشانی و ملا عبدالرزاق لاهیجی را پرورش داد.

آثار میرداماد

میرداماد بسیار پیچیده‌نویس بود. به همین دلیل فهم آثار او سخت است. میرداماد به لحاظ سلوک عرفانی و مراقبه نفس نیز زبانزد بوده است. معروف است که 40 سال برای استراحت به بستر نرفت. هر شب نیمی از قرآن را تلاوت می‌کرد و همین انس با کلام الهی، در حکمت یمانی برای او گره‌گشا بود. او «آگاهانه فلسفه یمانی و یونانی را از هم بازشناخت؛ میرداماد، فلسفه یمانی را به خردی نسبت می‌داد که از اشراق و الهام نشأت می‌گرفت و دومی را به دانش خردگرایانه منسوب می‌دانست.

فلسفه میرداماد

ایزوتسو (اسلام‌شناس و قرآن‌پژوه ژاپنی) معتقد است فلسفه میرداماد هم بر برهان عقلی تکیه دارد و هم بر شهود عرفانی. او در روش عقلی، پیرو مکتب مشاء و در عرفان تحت ‌تأثیر سهروردی است. بنابراین در فلسفه وی، بین حکمت مشاء و حکمت اشراق پیوند برقرار می‌شود. میرداماد در مسئله اصالت وجود و اصالت ماهیت، به‌پیروی از سهروردی، به اصالت ماهیت اعتقاد دارد. از نوآوری‌های میرداماد توجه وی به مفهوم زمان و ارتباط آن با مساله حدوث و قدم عالم است که به نظریه «حدوث دهری» معروف است. این نظریه دارای خصیصه‌های کلی مکتب فلسفی اصفهان است؛ میرداماد «سه قلمرو وجود را به قرار زیر قائل می‌شود: سرمد یا ازلیت که به حقیقتی اشاره دارد که تغییر نمی‌کند، یا به‌طور دقیق به رابطه‌ بین متغیر و ثابت برمی‌گردد. دون این دنیا که به تنهایی کاملا جاودان است، دهر قرار دارد که تغییرناپذیر را به متغیر پیوند می‌دهد. دون دهر، زمان قرار دارد که رابطه بین اشیاء متغیر را نشان می‌دهد. این جهان قبل از زمان خلق نشده است به‌آن معنا که ابتدا زمانی وجود داشته و سپس اتفاقی که خلقت نام دارد، در آن اتفاق افتاده باشد.

درگذشت میرداماد

میرداماد در سال 1040 یا 1041 هـ. ق یعنی حدود 10‌سال پس از شیخ‌بهایی، هنگامی که به سفر عتبات رفته بود، روی در نقاب خاک کرد. شاه‌صفی و بزرگان شهر پیکر وی را تشییع کردند و او را بنا به وصیت خودش در نجف در کنار مرقد امام‌ علی(ع) به خاک سپردند.

Maglumat

Ady	میرداماد و ابتکارات فلسفی او
Ýurt	Eýran
Lakamy	میرداماد
Önümçilik wagty	قرن یازده
Eserler	القبسات، حدوث العالم ذاتاً و قدمه زماناً، الافق المبین در حکمت الهی، تاویل در المقطعات، تفسیر سوره اخلاص، تقویم‌الایمان، الایقاضات، التقدیسات