Eýran Yslam Respublikasynyň Türkmenistandaky ilçihanasynyň Aşgabatdaky Medeniýet merkezinde Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň we Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň pars dili we edeboýaty hünäriniň mugallymlary we talyplarynyň gatnaşmaklygynda Pars şygryýeti we edebiýaty, şeýle – hem Şahriýary ýatlama çäresi geçirildi.

17-nji sentýabrda geçirilen bu dabaraly çärä Eýran Yslam Respublikasynyň Türkmenistandaky ilçisi Ali Mojtaba Ruzbahani, Medeniýet meseleleri boýunça geňeşçisi Nawid Rasuli, ilçihananyň diplomatlary, Magtymguly adyndaky türkmen döwlet uniwersitetiniň Roman-german we gündogar dilleri fakultetiniň dekany Nurmyrat Isaýew, şol ýokary okuw jaýynyň Gündogar dilleri kafedrasynyň müdiri Sona Annaýewa, Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň ýakyn Gündogar dilleri kafedrasynyň müdiri Bahar Atanyýazowa we halkara gatnaşyklary bölüm müdiri Maral Nurlyýewa, pars dili we edebiýaty hünäriniň mugallymlary we talyplary, Medeniýet merkeziniň mugallymlary we pars dili öwrenijileri gatnaşdylar.

Eýran Yslam Respublikasynyň Türkmenistandaky ilçisi Ali Mojtaba Ruzbehani Pars şygryýeti we edebiýaty güni we beýik eýranly şahyr ussat Seýid Muhammet Huseýin Şahriyary ýatlama güni mynasybetli çärä gatnaşýan hemmelere hoş geldiňiz diýip, Eýranyň poeziýasynyň we edebiýatynyň ýagty asmany, öz nury – şuglasy bilen şöhle saçýan şygryýet we edebiýat ýyldyzlaryndan doly diýip, sözüni dowam etdi: Pars dili we edebiýaty atly gadymdan gelýän ajaýyp we gymmatly edebi we medeni gymmatlyklardan doly Hafyz, Firdöwsi, Sagdy, Haýýam, Möwlana we Attar ýaly baý we özboluşly mirasymyz bar. Şeýle - hem häzirki zaman şahyry Seýid Muhammet Huseýin Şahriyar, pars edebiýatynyň we diliniň ýyldyzly asmanynda başga bir göwher kimin nur saçýan gymmatlyk hasaplanýar.

Ol pars diliniň dünýäniň iň uzak ýerlerinde henizem barlygyna we öz täsirini ýitirmeýänligine ünsi çekip, sözüni dowam etdi: Yslam dünýäsiniň ikinji dili we Eýran medeniýetiniň we siwilizasiýasynyň dili hökmünde dürli edebi, mistiki, filosofiki, ylahyýet, taryhy, sungat we dini ugurlarda müňlerçe gymmatly eserleri bolan pars dili we edebiýaty hemişe eýranlylaryň we uzak ýurtlaryň halky tarapyndan üns merkezinde bolup, uly hormat goýlupdyr. Käwagt bolup geçýän ýakymsyz hadysalara we wakalara garamazdan, bu süýji dil dünýäniň iň uzak ýerlerinde henizem bar we öz täsirini ýitirenok. Bu barlyk we täsir, pars diliniň we edebiýatynyň çuňlugynda çuňňur manylaryň we ahlak, edebi, ylmy we ynsanperwer temalarynyň köpdügini görkezýär. Her bir akylly adam, olar hakda bilip, pars diline we ondaky çeşmelere ynanýar.

Ruzbahani Şahriýaryň, nusgawy pars poeziýasynda halk döredijiliginden peýdalananlygyna we 27-nji şähriwär aýynyň ýagny 17-nji sentýabryň Pars şygryýetiniň we edebiýatynyň milli güni, Şahriýary ýatlama güni diýip yglan edilmekligine ünsi çekip, şeýle diýdi: Beýle atlandyrylmagy,  şahyryň pars şygryýetiniň dürli görnüşlerini, şol sanda odesa, mesnewi, gazal, eser, dörtlük we başga görnüş şygyrlary düzmekde ussatlygy we giňişleýin bolmagy bilen baglanyşyklydyr, elbetde, Şahriýar gazallarda has meşhur bolupdyr. Şol bir mowzukda, şahyryň "Ali, eý Rehmetiň Humaýy - Hudaýa näme diýmek isleýäň" ýa-da "Janym, saňa gurban bolsun geldiňmi, ýöne indi näme üçin?" " diýen meşhur gazallaryny görkezip bolar.

Ruzbahani Şähriýaryň goşgularynyň pars we azerbaýjan dillerinde meşhurlygyna ünsi çekip, şeýle diýdi: Şahriyar pars dilinde 28 müňden gowrak goşgy we azarbeýjan dilinde takmynan 3 müň beýt ýazypdyr. Şahriaryň şöhraty Eýranyň içerki çäklerinden has köp ýaýrady we häzirki wagtda dünýäniň köp ýurtlarynda ol meşhur şahsyýet. Şeýlelik bilen, häzirki Kawkazda we Merkezi Aziýada köçeler, teatrlar, seýilgähler we beýleki köpçülik ýerleri Şahriýaryň adyny göterýär.

Eýran Yslam Respublikasynyň ilçisi sözüniň soňunda şeýle diýdi: Eýranda köp sanly edebiýatçy şahsyýetler bar, olaryň her haýsy pars dili we edebiýatynyň beýik binasynyň bir bölegini gurup, binagärçiligi üçin jogapkärdirler. Bu edebi we medeni gymmatlyklary kesgitlemek we hormatlamak, olary geljekki nesillerimize we bütin dünýä tanatmak biziň borjumyzdyr.

Medeniýet meseleleri boýunça geňeşçi Nawid Rasuli Magtymguly adyndaky türkmen döwlet uniwersitetiniň we Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň ýolbaşçylaryna bu dabaraly çäräni ýokary derejede geçirmek üçin eden hyzmatdaşlyklary üçin sag bolsun aýdyp, şeýle diýdi: Güýçli we durnukly sözleriň, şeýle hem poeziýa we prozalarda mowzuklaryň ýokary hilli beýan edilmegi bilen pars edebiýaty siwilizasiýa, ahlak, adamkärçilik we başga ugurlara degişli habarlary dünýäniň beýleki künjeklerine ýetirmekde özboluşly ähmiýete eýedir. Pars dilinde gizlenen inçelik we nepislik iň özboluşly düşünjeleri bütindünýädäki okyjylara owadan we täsirli çarçuwada hödürlemeklige sebäp bolýar. Pars diliniň okyjylary esasan geçmişdäki, häzirki we geljekdäki ynsanlardyr. Bu esaslaryň we özüni alyp barşyň, ahlaklylygyň we siwilizasiýanyň nusgalary Eýranyň beýik şahyrlarynyň tagallalary bilen bütin dünýäde görkezildi we wasp edilip oňa hormat goýuldy we pars goşgularynyň köpüsi taryhda terjime edildi hem-de ýakyn we uzak ýurtlaryň edebiýatynda ýokary derejede wasp edildi.

Rasuli sözüni dowam etdi: Baý pars poeziýasy we edebiýaty iň çuňňur düşünjeleri diňleýjilere mümkin boldugyça iň döredijilikli görnüşde ýetirýär we halkyň özini diňleýjisi edýär. Bu hem pars dilindäki goşgylaryň bütin dünýäde terjime edilmeginiň esasy sebäplerinden biridir. Bu, şol hakyky pars dilini özboluşly hazyna öwüren we beýlekileri wasp etmeklige  gyzyklandyran mowzuk we nepisligiň utgaşmasydyr. Pars poeziýasynyň mümkinçilikleri bu iki aýratynlyga görä tanap bolar; Ýagny, proza ​​we poeziýa şekilinde​​ ajaýyp, owadan we çylşyrymly görnüşindäki umumy we ýörite okyjylara ajaýyp we ynsanperwer mowzuklar hödürlenýär we Rudäki, Firdöwsi, Sagdy, Hafyz we başgalardan başlap Nima, Şahriýar we beýlekilere çenli bu goşgy köşgüniň we pars diliniň prozasynyň esaslandyryjylarydyrlar. 2024 -nji ýylda Türkmenistanda 300 ýyllygy ýokary derejede bellenýän Magtymguly Pyragy hem Sagdy, Firdöwsi, Hafyz, Nyzamy we beýleki pars dili şahyrlary bilen aýratyn baglanyşygy bilen goşgularyny düzmekde bu iki aýratynlygy ulanýardy.

Medeniýet meseleleri boýunça geňeşçi sözüniň soňunda Medeniýet merkeziniň bu iki ýokary okuw jaýynyň pars dili hünärleriniň kömegi bilen iki ýurduň  şygryýetini we edebiýatyny tanatmakda döredijilikli işleri alyp barylmagyny arzuw etdi. 

Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň Gündogar dilleri kafedrasynyň müdiri Sona Annaýewa Medeniýet meseleleri boýunça geňeşçä Pars şygryýeti we edebiýaty şeýle – hem Şahriýary ýatlama çäresini gurnandyklary we çagyrandyklary üçin sag bolsun aýdyp, şeýle diýdi: Iki halkyň arasyndaky medeni- syýasy, ykdysady, dil we edebi gatnaşyklarynyň ösüşine Türkmenistanyň we Eýranyň geografiki ýerleşişi özüniň oňyn täsirini ýetiripdir. Eýran Yslam Respublikasynyň Türkmenistandaky ilçihanasynyň medeniýet merkezi bilen ýola goýlan medeni gatnaşyklar munuň aýdyň subutnamasy bolup hyzmat edýär.

Annaýewa sözüniň dowamynda soňky ýyllarda Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetinde pars dili öwredilişi barada hem belläp geçdi: Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň pars dili we edebiýaty hünärinde okaýan talyplara dil ugrunda “Häzirki zaman pars dili” dersi bilen bir hatarda  “Pars diliniň nazary fonetikasy”, “Ýurt öwreniş”, “Pars diliniň leksikologiýasy”, “Pars diliniň taryhy”, “Pars diliniň stilistikasy”, “Pars dilini okatmagyň nazaryýeti we usulyýeti”, “Terjimäniň nazaryýeti we amalyýeti”, “Pars diliniň nazary grammatikasy” we “Pars edebiýatynyň taryhy” dersleri okadylýar. Mundan başga-da taryh hünärinde okaýan talyplara hem ikinji daşary ýurt dili hökmünde pars dili okadylýar.

Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň Gündogar dilleri kafedrasynyň müdiri sözüniň soňunda şeýle diýdi: Eýran Yslam Respublikasynyň Türkmenistandaky ilçihanasynyň medeniýet merkezi tarapyndan guralýan “Pars poeziýasynyň we edebiýatynyň güni, şeýle hem, beýik Eýran şahyry Ussat Şähriýary hatyralamak” dabarasy pars diliniň öwredilişini kämilleşdirmek boýunça uniwersitetimizde alnyp barylýan işleri hil taýdan ösdürmäge itergi berer.

Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň ýakyn Gündogar dilleri kafedrasynyň müdiri Bahar Atanyýazowa pars diliniň öwredilişi we türkmen halkynyp milli lideriniň ene baradaky kitabynyň pars diline terjime edilmegi barada belläp geçdi: Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynda indi 35 ýyla golaý wagtdan bäri goňşy döwletimiz Eýran Yslam Respublikasynyň döwlet dili diýlip ykrar edilen pars dili hünär dili hökmünde öwrenilýär. Gahryman Arkadagymyzyň  “Enä tagzym – mukaddeslige tagzym” atly eseriniň terjime edilmeginiň ähmiýetli taraplarynyň ýene biri-de, pars dilini hünär dili hökmünde öwrenýän talyplaryň öwrenýän dilini düýpli özleşdirmekleri, terjime işinde endikleriniň we başarnyklarynyň artmagy üçin hem örän peýdalydyr. Bu endikler we başarnyklar bolsa diňe bir pars diliniň gepleşik dilini, onuň grammatikasyny, sözlem gurluşyny öwrenmäge däl, eýsem onuň edebiýatyny, medeniýetini hem düýpli öwrenmäge itergi berýär.

Atanyýazowa sözüni dowam etdi: Pars edebiýaty özboluşly gadymy taryhynda, orta asyrlarda we häzirki zamanda-da ajaýyp sahypalary ýazan beýik akyldarlary, pelsepeçileri we alymlary özünde jemleýändir. Olaryň arasynda dünýä belli akyldarlar —Sädi Şirazyny, Hafezi, Ferdöwsi, Omar Haýýam, Genjewini, Rumyny başgalar bar. Şeýle-de häzirki zaman şahyrlardan Ahmad Şamluny, Nader Ibrahimini, Pärwin Ettesamini, Iraj Mirzany, Muhammed Huseýn Şähriýary, Feredun Moşerini, Hoşäng Iranini, Hamid Mosadegini we ençeme beýleki şahyrlary ýatlamak bolar. Olaryň eserleri öwüt-ündew, bilimiň peýdasy, watançylyk, ynsanperwerlik,  söýgi- lirika    ýaly temalara bagyşlanýar.

Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň ýakyn Gündogar dilleri kafedrasynyň müdiri pars dilini öwrenmegiň ähmiýetine ünsi çekip, şeýle diýdi: Umuman,  pars dilini öwrenmek bilen  biz diňe bir pars edebiýatyny däl, eýsem pars dilinde ýazan türkmen şahyrlarymyzyň hem  baý edebi mirasyny öwrenip, halkyň ruhuna ýugrulan ol eserleri ylmy taýdan jemgyýetçilige ýetirmek, Gündogaryň  dana şahsyýetleriniň döredijiligini ýaş nesillere elýeterli etmek biziň mugallymlaryň we pars dilini öwrenijileriň borjudyr.

Dabaraly çäräniň dowamynda Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň, Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň we Medeniýet merkeziniň talyplary we pars dili öwrenijileri tarapyndan Şahriýar barada wideoşekil, sahna, goşgy, makala we başgada çeper edebi çykyşlar ýerine ýetirildi. Çykyş edenleriň ählisine ýadygärlik sowgady gowşurulyp, pars dilini üstünlikli tamamlan pars dili öwrenijilere güwanamalar gowşuryldy.